các ngày tết

CAÙC NGAØY TEÁT COÅ TRUYEÀN VIEÄT NAM

Cöù moãi ñoä xuaân veà, khi hoa ñaøo nôû trong gioù heo may cuûa mieàn Baéc, hoa mai nôû vaøng tröôùc hieân nhaø cuûa ngöôøi daân mieàn Nam, aáy laø Teát ñaõ ñeán. Ngaøy Teát coå truyeàn cuûa Vieät Nam mang ñaäm daáu aán vaên hoaù tröôøng toàn qua nhieàu ñôøi, nhieàu theá heä.

*Teát Nguyeân Ñaùn

Theo truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Vieät vaø cuûa nhieàu daân toäc khaùc, thì naêm cuõ keát thuùc vaøo giôø Hôïi ngaøy 30 (hay 29 neáu thaùng thieáu) cuûa thaùng Chaïp (thaùng Söûu) vaø naêm môùi baét ñaàu töø giôø Tyù ngaøy muøng moät thaùng Gieâng (thaùng Daàn).

Teát Nguyeân Ñaùn laø nghi leã quan troïng nhaát trong chu kyø moät naêm. Chöõ “Nguyeân” coù nghóa laø baét ñaàu, “Ñaùn” laø buoåi ban mai, laø khôûi ñieåm cuûa naêm môùi vôùi nhöõng ñieàu toát ñeïp nhaát seõ ñeán vôùi moïi ngöôøi; laø dòp ñeå gia ñình, hoï haøng, laøng xoùm, ngöôøi thaân xa, gaàn ñoaøn tuï, sum hoïp, caàu chuùc cho nhau vaø töôûng nhôù, tri aân oâng baø, toå tieân.

Theo phong tuïc coå truyeàn Vieät Nam, Teát Nguyeân Ñaùn tröôùc heát laø Teát cuûa gia ñình. Trong ba ngaøy Teát, dieãn ra ba cuoäc gaëp gôõ lôùn ngay taïi moãi nhaø:

Thöù nhaát laø cuoäc “gaëp gôõ” cuûa nhöõng gia thaàn; Tieân sö hay Ngheä sö - vò toå ñaàu tieân daïy ngheà gia ñình mình ñang laøm; Thoå coâng - thaàn giöõ ñaát nôi mình ôû vaø Taùo quaân - thaàn coi vieäc beáp nuùc cuûa moïi ngöôøi trong nhaø.

Thöù hai laø cuoäc “gaëp gôõ” toå tieân, oâng baø... nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát.

Thöù ba laø cuoäc “gaëp gôõ” cuûa nhöõng ngöôøi trong nhaø. Nhö moät thoùi quen linh thieâng vaø beàn vöõng, moãi naêm Teát ñeán, duø ñang ôû ñaâu, laøm gì... moïi ngöôøi ñeàu coù mong muoán vaø coá gaéng trôû veà ñoaøn tuï vôùi gia ñình.

Teát Nguyeân Ñaùn coøn coù tuïc chôi tranh, caâu ñoái; chôi hoa, quaû; xoâng ñaát; chôi ñu; ñaùnh côø; ñaáu vaät; muùa laân vaø traåy hoäi muøa xuaân... Teát Nguyeân Ñaùn thöïc söï laø ngaøy hoäi ngoä lôùn, ngaøy nhôù ôn, taï ôn, chuùc möøng vaø sum hoïp vui veû...

*Teát Khai Haï

Theo tuïc cuõ, ngaøy muøng 7 thaùng gieâng, sau khi haï caây neâu, keát thuùc Teát Nguyeân Ñaùn cuõng laø luùc baét ñaàu Teát Khai Haï. Moïi coâng vieäc thöôøng xuyeân chæ baét ñaàu laïi sau ngaøy leã naøy. Môû Teát Khai Haï cuõng ñeå mong moät naêm môùi, toát laønh.

*Teát Thöôïng Nguyeân

Teát Thöôïng Nguyeân hay coøn goïi laø Teát Nguyeân Tieâu, ñöôïc toå chöùc vaøo ngaøy Raèm thaùng Gieâng aâm lòch - ngaøy traêng troøn ñaàu tieân cuûa naêm, neân cuõng goïi laø leã cuùng Raèm thaùng Gieâng. Ñaây laø moät leã lôùn trong naêm “Leã Phaät quanh naêm khoâng baèng Raèm thaùng Gieâng”. Leã naøy chuû yeáu ñöôïc toå chöùc taïi chuøa, vì theo tuïc truyeàn ñoù laø ngaøy Ñöùc Phaät giaùng laâm taïi chuøa ñeå chöùng ñoä loøng thaønh cuûa caùc tín ñoà Phaät giaùo, neân ngaøy naøy ngöôøi ñi leã Phaät raát ñoâng.

*Teát Haøn Thöïc

Teát Haøn Thöïc vaøo ngaøy muøng ba thaùng ba aâm lòch. Vaøo ngaøy ñoù, moïi nhaø khoâng noåi löûa maø aên ñoà aên ñaõ chuaån bò saün hoâm tröôùc - ñoà aên nguoäi, neân goïi laø Teát Haøn Thöïc. Teát naøy coù nguoàn goác töø Trung Hoa, thôøi Xuaân - Thu ñeå töôûng nhôù toâi trung Giôùi Töû Thoâi. Khi trôû thaønh Teát cuûa mình, ngöôøi Vieät Nam khoâng kieâng löûa vaøo ngaøy naøy, moïi vieäc naáu nöôùng vaãn ñöôïc thöïc hieän, chæ coù ñieàu ngöôøi Vieät Nam töôïng tröng cho Teát Haøn Thöïc baèng baùnh troâi, baùnh chay, vôùi yù nghóa töôïng tröng ñoù laø nhöõng thöùc aên nguoäi - Haøn Thöïc. Vì vaäy ngöôøi Vieät Nam coøn goïi Teát Haøn Thöïc laø Teát baùnh troâi, baùnh chay.

*Teát Thanh Minh

Thanh minh laø tieát thöù 5 trong 24 tieát cuûa moät naêm. Ñaây laø dòp tieát trôøi trong saùng, maùt meû nhaát cuûa naêm. Trong dòp Teát Thanh Minh ngoaøi leã vaät cuùng gia tieân vaø ñaát trôøi coøn laø leã Taûo moä. Leã Taûo moä dieãn ra trong vaøi ngaøy ñuùng tieát Thanh Minh ôû nghóa trang vôùi caùc hình thöùc nhö: Thaép höông töôûng nhôù, tu boå hoaëc xaây ñaép moä.

*Teát Ñoan Ngoï

Teát Ñoan Ngoï laøm vaøo giöõa tröa - giôø Ngoï ngaøy 5 thaùng 5 aâm lòch, cuõng goïi laø Teát Ñoan Döông, Ñoan Nguõ hay Truøng Nguõ. Vieät Nam goïi Teát Ñoan Ngoï laø Teát “gieát saâu boï” (Trung Hoa cuõng aên Teát Ñoan Ngoï nhöng vôùi tích khaùc, neân hình thöùc cuõng khaùc) vì ñaây laø giai ñoaïn chuyeån muøa (töø xuaân sang haï) neân khí haäu coù nhieàu thay ñoåi, deã trôû beänh, goïi laø beänh thôøi khí.
Daân gian saùng taïo nhieàu taäp tuïc trong dòp Teát naøy nhö: Tuïc gieát saâu boï; tuïc nhuoäm moùng tay, chaân; khaûo caây laáy quaû; tuïc haùi thuoác vaøo giôø Ngoï; tuïc ñi seâu... Noùi chung, Teát Ñoan Ngoï chæ laø ngaøy leã giöõa naêm phoøng beänh, tröø taø.

*Teát Trung Nguyeân

Teát Trung Nguyeân coøn coù teân laø Leã Vu Lan (moät leã cuûa nhaø Phaät) vaøo Raèm thaùng baûy. Theo tín ngöôõng, ngaøy naøy ñöôïc xem laø ngaøy “xaù toäi vong nhaân”, nghóa laø caùc toäi nhaân ôû döôùi aâm phuû ngaøy hoâm ñoù ñeàu ñöôïc tha toäi. Taïi ñình, chuøa toå chöùc cuùng chaùo vôùi yù nghóa laø cuùng gioã cho nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát khoâng coù ngöôøi thaân. Taïi gia ñình, ngoaøi leã cuùng Thoå coâng, cuùng gia tieân, caùc gia ñình cuõng cuùng chaùo vôùi yù nghóa nhö nhaø chuøa.